نرخ تورم، شاید ملموس‌ترین متغیر در ساختار اقتصادی جامعه باشد که مردم به‌سرعت آن را احساس می‌کنند و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد، در نظر عام جامعه تورم همان گرانی است که تا حدودی این دیدگاه درست است، در این مقاله سامانه اطلاعات جامع فعالیت‌های اقتصادی به‌صورت تخصصی‌تر و با زبانی ساده به تعریف تورم و تأثیرات آن در متغیرهای اقتصادی و همچنین راههای کنترل آن می‌پردازد، در این مقاله با ما همراه شوید:
تورم چیست؟
تورم اشاره به افزایش سطح عمومی تولید پول، درآمدهای پولی یا قیمت‌ها دارد. تورم عموماً به معنی افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت در نظر گرفته می‌شود. تورم، روند فزاینده و نامنظم افزایش قیمت‌ها در اقتصاد است، درنتیجه آن، قدرت خرید واحد پولی سقوط می‌کند. مسئولیت اصلی بانک مرکزی کنترل تورم است. به‌گونه‌ای که فعالیت‌های اقتصادی دچار اخلال نشود.
انواع تورم
تورم مطلق:
تورم مطلق هنگامی پیش می‌آید که در اثر افزایش سطح عمومی قیمت‌ها منجر به افزایش بازدهی در تولید نشده و افزایش هزینه در هر واحد تولید و زنجیره تأمین را بر عهده دارد که کاملاً متناسب با افزایش در تقاضای مؤثر است.
شبه تورم:
با افزایش نرخ تورم، تقاضای پولی برای کالا تا حد بسیار زیادی علاوه برافزایش هزینه تولید، منجر به افزایش سطح تولید و درنهایت بازده تولید و اشتغال شود.
تورم حاد:
افزایش مدام قیمت‌ها اتفاق می‌افتد تا جایی که برای خرید کالاها مردم به جوش‌وخروش بیافتند و قیمت‌ها ساعتی تغییر کند، در حالت سریع در حالت تورم حاد سرعت گردش پول نقش مهمی ایفا می‌کند و به آن‌چنان سطحی ارتقا می‌یابد که واحد پول نخست نقش خود را به‌صورت ذخیره‌ساز ارزش و بالاخره ضابطهٔ تعیین ارزش و واسطهٔ مبادله از دست می‌دهد.
تورم خزنده:
از سوی دیگر، افزایش تدریجی اما دائمی هزینه‌ها و قیمت‌ها را نشان می‌دهد که کم و بیش به‌وسیلهٔ سیاست‌های پولی و مالی با آن برخورد می‌شود.
تورم آشکار و نهان:
تجربهٔ کنترل‌های فوری که معمولاً در زمان جنگ و نیز بلافاصله بعد ازآن اعمال می‌شوند، منجر به ایجاد تمایز بین تورم نهان و تورم آشکار شده است. بدین ترتیب مشخصهٔ وضعیت تورم نهان این است که قیمت‌ها و احتمالاً حقوق‌ها نیز از طریق اعمال کنترل‌های مستقیم ثبت می‌شوند، حال‌آنکه در وضعیت تورم آشکار چنین کنترل‌هایی اعمال نمی‌شود.
محاسبه تورم چگونه انجام می‌شود
تورم عموماً به‌وسیله شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) محاسبه می‌شود که قیمت‌های سبد کالاها و خدمات اساسی را در طول زمان دنبال می‌کند. به‌بیان‌دیگر، این ابزار ارزش واقعی درآمدها که نسبت به تورم تعدیل‌یافته را در طول زمان اندازه‌گیری می‌کند. مهم است اشاره‌کنیم که اجزای شاخص قیمت مصرف‌کننده با نرخ یکسان تغییر نکرده یا حتی الزاماً در یک‌جهت حرکت نمی‌کنند.
بر اساس استانداردهای جهانی، مرجع محاسبه و اعلام نرخ تورم بانک مرکزی است. در بانک مرکزی ایران اداره آمارهای اقتصادی مسئول این امر است. نرخ تورم از طریق محاسبه قیمت هفتگی، ماهانه و سالانه یک سبد کالای پایه حاصل می‌شود. این سبد که به‌عنوان سبد پایه و شاخص کالا شناخته می‌شود، هرچند سال یک‌بار موردبازنگری قرار می‌گیرد.
کالاها و خدماتی که قیمتشان در نرخ تورم محاسبه می‌شود معمولاً از کالاها و خدمات ضروری زندگی مردم به‌شمار می‌روند؛ به مجموعه این کالاها سبد کالایی و خدماتی سنجش نرخ تورم می‌گویند.
رابطه تورم با شاخصه‌های مهم اقتصادی
رابطه نرخ تورم و نرخ بیکاری
در علم اقتصاد منحنی فیشر نشان‌دهندهٔ ارتباط میان نرخ تورم و نرخ بیکاری است. این منحنی بیان می‌کند که نرخ بالای اشتغال در کوتاه‌مدت با نرخ بالای تورم رابطهٔ معکوس دارد و در بلندمدت این مبادله مشاهده نشده است.
رابطه نرخ تورم و نقدینگی
با افزایش نقدینگی در جامعه نرخ تورم افزایش می‌یابد، افزایش نقدینگی ضربه بزرگی به اقتصاد می‌زند و به‌عنوان شاخص منفی ارزیابی می‌شود، برای کاهش تورم دولت باید نرخ رشد نقدینگی را متوقف کند یا کاهش دهد.
رابطه نوسانات نرخ ارز و تورم
با افزایش نرخ ارز که به معنای کاهش ارزش پول داخلی کشور است، کالای داخلی به علت افزایش هزینه‌های تولید و عدم بهره‌وری مناسب به قیمت بالاتری نسبت به کالای رقیب خارجی عرضه می‌شود و این امر تورم‌زاست.
۴ اثر مهم تورم بر اقتصاد
۱.تأثیر تورم بر توزیع درآمد و ثروت
مهم‌ترین تأثیر تورم بر توزیع درآمد و ثروت است. تأثیر تورم بر روی افراد حقوق‌بگیر و با درآمد ثابت است، شاغلان دولت و شرکت‌های خصوصی و بازنشسته‌ها، همچنین افرادی که عمده درآمد خود را از سرمایه‌های ثابت دارند، روزبه‌روز فقیرتر می‌شوند. افرادی که از راه خرید فروش درآمد دارند و یا درآمد متغیری دارند، همچون بازاریان و تولیدکنندگان در اثر افزایش نرخ تورم به‌مرور ثروتمندتر می‌شوند. افراد در هنگام افزایش نرخ تورم سعی می‌کنند به دنبال خرید اموال غیر نقدی همچون سکه و املاک و زمین باشند تا سرمایه غیر نقدی خود را کاهش دهند و سرمایه غیر نقدی دریافت کنند. این رشد تورم خود کارآیی اقتصاد را بشدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۲.کاهش قدرت تصمیم‌گیری بنگاه‌های اقتصادی
رشد تورم قدرت تصمیم‌گیری را از بنگاه‌های اقتصادی می‌گیرد. تورم ناشی از انتظارات تورمی در یک جامعه باعث می گردد تا صاحبان کالا از عرضه آن خوداری کنند و متقاضیان نیز از سمت دیگر تقاضایشان را افزایش دهند .
۳. افزایش هزینه‌های دولت
افزایش تورم باعث افزایش هزینه‌های دولت خواهد شد، زیرا بدنه دولت در بازار آزاد حضور ندارد و بزرگ‌ترین قشر کارمندان در هر کشوری زیرمجموعه دولت هستند. دولت به‌عنوان مصرف‌کننده بزرگ در کشور باید افزایش هزینه‌های ناشی از تورم را تحمل نماید.
۴. تاثیر تورم بر تبادلات خارجی کشور
افزایش تورم بر تبادلات خارجی کشور تأثیر خواهد گذاشت .افزایش هزینه‌ها باعث کاهش رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی می‌گردد .افزایش تورم، افزایش هزینه‌ها در صنعت را به دنبال خواهد داشت که خواه ناخواه کالاهای ضعیف از رقابت با رقبای خارجی بازخواهند ماند و کاهش صادرات و افزایش واردات را بدنبال خواهد داشت که تراز تجاری کشور منفی خواهد شد و کسری بودجه را به دنبال خواهد داشت.
راههای پیشگیری از تورم
کنترل و مدیریت نقدینگی
اولین کاری که همه دولت‌ها در وضعیت افزایش تورم باید انجام دهند، کاهش هزینه‌های دولت است. دولت باید بتواند از طریق مدیریت صحیح هزینه، بهره‌وری را در سیستم دولتی انجام دهد، این کار از ضروری ساختن شفافیت مالی و افزایش انضباط مالی رخ خواهد داد. مجموعه کاهش وابستگی بودجه کشور به درآمدهای نفتی و استفاده صحیح از درآمدهای نفتی راهی است که می‌تواند از التهابات و نوسانات درآمدهای ارزی برافزایش تورم بکاهد. در مورد کشور ایران؛ کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی و استفاده پربازده‌تر از این باعث این امر خواهد شد.
افزایش بهره‌وری در تولید
افزایش بهره‌وری در تولید و به‌عبارتی‌دیگر، افزایش رقابت‌پذیری محصولات و کالاهای ساخت داخل ازجمله موارد پیشگیری از تورم خواهد بود .در هنگام بروز تورم، بهتر است درآمدها سمت تولید و افزایش بهره‌وری در آن شوند تا علاوه برافزایش اشتغال، رقابت تولیدات داخلی کشور نیز افزایش یابد که خودبه‌خود باعث کاهش نرخ کالاها خواهد شد.
راههای مبارزه با تورم چیست
راههای مبارزه با تورم به دودسته سیاست‌های درآمدی و پولی تقسیم می‌شوند.
سیاست‌های پولی و مالی: این سیاست بسیار کاربردی است، هدف این روش محدود کردن تقاضای کل در سطح کشور است. درواقع دولت سعی می‌کند از طریق جمع‌آوری پول به شکل سرمایه‌های غیر نقدی( شبه پول که شامل انواع اوراق مشارکت و مسکوک) از افزایش حجم پول جلوگیری کند . این سیاست به سیاست انقباضی معروف است.
سیاست‌های درآمدی: با دخالت مستقیم در بازار و عوامل تولیدکننده، تورم کنترل می‌شود. این دخالت شامل کنترل قیمت‌ها از طریق یارانه دادن به بخش تولید و تثبیت قیمت‌ها در بازار اتفاق می‌افتاد.
تاریخ خبر:۲۵ فروردین ۱۳۹۷